اقدام غافلگیرکننده شاه عربستان

ملک محمد بن عبداالعزیز، پادشاه عربستان سعودی، در اقدامی غافلگیرکننده، فرزندش محمد بن سلمان را به عنوان ولیعهد جدید این کشور معرفی کرده است. امیر محمد بن سلمان جانشین امیر محمد بن نائف، برادرزاده پادشاه می‌شود که تاکنون سمت ولیعهدی را داشته است. محمد بن نائف سمت وزارت کشور در کابینه سعودی را نیز از دست داده است.

محمد بن سلمان، که ٣١ سال دارد، تا پیش از این سمت نایب ولیعهد، نایب دوم نخست وزیر و وزیر دفاع را در کابینه سعودی در اختیار داشت. در ساختار سیاسی عربستان سعودی، سمت نخست وزیر نیز متعلق به پادشاه است و معمولا ولیعهد در مقام نایب اول نخست وزیر ریاست دولت را برعهده دارد. به این ترتیب، محمد بن سلمان همزمان به سمت نایب اول نخست وزیر هم منصوب شده و سمت وزارت دفاع را نیز حفظ کرده است.

وی با آغاز سلطنت پدرش به سمت وزیر دفاع منصوب شده و به عنوان جوان‌ترین وزیر دفاع در جهان شهرت یافته بود.

این دومین بار است که ملک سلمان ولیعهد عربستان را تغییر می‌دهد. در ماه آوریل سال ۲۰۱۵ و چند ماه پس از آغاز سلطنت خود، وی امیر محمد بن نائف را به جای مقرن بن عبدالعزیز، برادر ناتنی خود به ولیعهدی انتخاب کرد.

تا پیش از آن، فرزندان عبدالعزیز آل سعود، بنیانگذار مملکت سعودی، به عنوان ولیعهد انتخاب شده و پس از برادران خود به سلطنت رسیده بودند. محمد بن نائف نخستین فرد از نسل سوم خاندان سعودی بود که انتظار می‌رفت به سلطنت سعودی برسد. در حال حاضر، محمد بن سلمان نه تنها نخستین فرد از نسل سوم خاندان سلطنتی سعودی بلکه اولین فرزند یک پادشاه این کشور است که هنگام سلطنت پدر خود مقام ولیعهدی می‌گیرد و قرار است جانشین پدر شود.

همچنین، به عنوان نائب اول نخست وزیر، او ریاست عملی هیئت دولت را نیز در دست گرفته است.

در روزهای اخیر، برخی منابع خبری منطقه از احتمال تحولاتی در رده‌های عالی حکومتی عربستان خبر داده بودند. به گفته آنان، ولیعهد سابق به تدریج نفوذ خود در تشکیلات حکومتی را از دست داده بود درحالیکه قدرت محمد بن سلمان افزایش می‌یافت. به خصوص حضور نظامی عربستان در یمن و اتخاذ سیاست منطقه‌ای تنش زای این کشور به نشانه‌ای از قدرت محمد بن سلمان و “تیم جدید او” در تشکیلات حکومتی سعودی تعبیر می‌شد.

محمد بن سلمان روز ۳۱ ماه اوت از سومین همسر سلمان بن عبدالعزیز در جده متولد شد. او بزرگترین پسر ملک سلمان است. محمد بن سلمان در عربستان سعودی تحصیل کرده و در رشته حقوق از دانشگاه ملک سعود این کشور فارغ التحصیل شده است.

او فعالیت دولتی خود را از سال ۲۰۰۹ و هنگامی که پدرش امیر منطقه ریاض بود در تشکیلات محلی آغاز کرد. در سال ۲۰۱۱، با درگذشت سلطان بن عبدالعزیز ولیعهد وقت و تعیین نائف بن عبدالعزیز به عنوان ولیعهد جدید، سلمان بن عبدالعزیز به سمت نایب ولیعهد و نایب دوم نخست وزیر و وزیر دفاع منصوب شد و فرزند محمد را به عنوان مشاور وارد امور دولت مرکزی کرد.

در سال ۲۰۱۲، نائف بن عبدالعزیز هم درگذشت و کوتاه مدتی پس از ارتقاء سلمان به مقام ولیعهدی و نیابت اول نخست وزیر، محمد بن سلمان به کابینه عربستان سعودی راه یافت.

در ژانویه سال ۲۰۱۵، با درگذشت ملک عبدالله بن عبدالعزیز، پادشاه سعودی، سلمان بن عبدالعزیز به سلطنت رسید و فرزندش محمد سمت وزیر دفاع را به دست آورد. از زمان انتصاب نائف بن محمد به ولیعهدی، محمد بن سلمان عنوان نایب ولیعهد و نایب دوم نخست وزیر را داشت.

از محمد بن سلمان به عنوان یکی از افراد قدرتمند در تشکیلات سیاسی سعودی نام برده می‌شد و به خصوص در ماه‌های اخیر، او در سفر به کشورهای دیگر با مقامات عالیرتبه این کشورها دیدار داشت. از جمله سفرهای اخیر او می‌توان از دیدار از واشنگتن و مسکو و مذاکره با دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین، رئیسان جمهوری دو کشور نام برد.

به گزارش بی بی سی، اگرچه در نظام سیاسی عربستان سعودی پادشاه از اختیارات و قدرت قابل توجهی برخوردار است، اما معمولا نظر بر این بود که قدرت او محدود به تایید و پذیرش از سوی اعضای ارشد خاندان سلطنتی است. به خصوص گفته می‌شد که ترتیبات وراثت سلطنت باید مورد تایید اعضای خاندان سلطنتی باشد. مشخص نیست که آیا اقدام ملک سلمان در راستای تمرکز و تثبیت قدرت در خانواده خود نیز مورد تایید امیران سعودی قرار گرفته و آیا چالشی در برابر آن وجود داشته است یا نه.

در خبری دیگر از عربستان سعودی، دولت این کشور اعلام کرده که تعطیلات عید فطر امسال افزایش یافته و کارکنان دولت تعطیلات طولانی‌تری خواهند داشت. احتمالا عید فطر در عربستان سعودی از روز یکشنبه آغاز خواهد شد.